We zijn steeds meer bewust van wat we eten en drinken en proberen te zorgen voor voldoende beweging. Tenminste dat is, naar mijn idee, de trend. En volgens mij is dat een goede trend. Goed voor jezelf zorgen betekent vaak dat je meer in balans bent en blijft. Toch ben ik er van overtuigd dat er hier een belangrijke schakel wordt overgeslagen. Want het is minstens zo belangrijk is om ook mentaal goed voor jezelf te (kunnen) zorgen en dus te weten welke keuzes je maakt en zou moeten maken. Dit is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoe doe je dat? Wat houdt dat dan precies in, ‘goed voor jezelf zorgen’?
Het begint vooral met het krijgen van meer zelfinzicht. Meer inzicht in wat je voelt, inzicht in je gedrag (richting anderen en vooral jezelf) en inzicht in waar je gelukkig van wordt. Om daar achter te komen is het van belang daadwerkelijk tijd voor jezelf vrij te maken.
Kijk eens goed naar jezelf en wees open en nieuwsgierig. De meeste mensen komen er namelijk vrij laat achter dat ze helemaal niet goed voor zichzelf zorgen en bemerken het pas als ze volledig onderuit gaan. Ze worden ziek, depressief, overmatig moe of voelen zich volledig uit balans. Om een burn-out te voorkomen is het zaak om de eerste signalen van oplopende stress zo vroeg mogelijk te herkennen. Hoe eerder je bepaalde klachten herkent en hoe eerder je daar mee aan de slag gaat, durft te gaan, hoe sneller en zichtbaarder het resultaat.
DUS; tijd voor een aantal vragen.
Herken je de volgende symptomen?
Lichamelijke klachten:
- Spierpijnen
- Nek / rugpijn
- Hoofdpijn
- Maag/darmklachten
- Vermoeidheid
- Slaapstoornissen
- Veel zweten
Klachten in het gevoel:
- Angstig zijn
- Onrustgevoelens
- Snel(ler) huilen
- Snel(ler) geïrriteerd raken
- Plotselinge stemmingswisseling
Klachten in het gedrag:
- Bazig doen tegen anderen
- Nachtelijk tandenknarsen
- Besluiteloosheid – kwesties onaf laten
- Meer roken, alcohol drinken of snoepen
- Op zondag chagrijnig worden omdat het weekend om is
Klachten over het denken:
- Vergeetachtigheid
- Gebrek aan concentratie
- Meer zwart/wit gaan denken
- Malende gedachten die niet zijn te stoppen
- Vlucht fantasieën
- Ontevreden zijn over jezelf en/of je omgeving
Er zijn meer stresssymptomen dan deze.
Zo zijn er bijvoorbeeld mensen waarbij het haar uitvalt in tijden van stress. Anderen worden wanhopig verliefd op iemand waarmee geen relatie mogelijk is.
De één zal zich isoleren als hij gespannener raakt, de ander krijgt juist de neiging om veel onder de mensen te zijn. Bij spanning hebben sommige mensen last van diarree terwijl anderen juist constipatie krijgen.
Er is dus nogal wat verschil. Voor ieder is er echter één signaal dat het meest kenmerkend is. Als je de eerste teken van stress van jezelf herkent/weet, ben je beter in staat om je stressniveau onder controle te houden.
De arbeidsbelasting speelt vaak de voornaamste rol bij het ontstaan van stress en burn-out. Met name de volgende elementen daarvan:
- zware emotionele taakeisen; werk dat aan je vreet;
- gebrek aan steun; niet kunnen samenwerken met anderen;
- gebrek aan voldoening; niet zien dat je werk nuttig is, niet genieten van het resultaat;
- werk dat het privéleven verstoort;
- werkdruk: teveel of te moeilijk werk voor de tijd die er voor is, zodat het nooit af is en nooit goed genoeg is.
Natuurlijk speelt ook persoonlijke aanleg mee bij het ontstaan van burn-out, de een raakt sneller burn-out dan de ander. Mensen die aanleg hebben zijn over het algemeen zeer loyaal, trouw, integer en leggen de lat hoog voor zowel zichzelf als hun omgeving. Prachtige eigenschappen die tevens een valkuil zijn.
Ook gebeurtenissen in het privé leven kunnen de belasting zodanig doen oplopen dat burn-out ontstaat.
In de meeste gevallen speelt de arbeidsbelasting echter een grotere rol dan de privé́ problemen. Vaker wordt het privé́ leven verstoord door werkproblemen dan dat privé́ problemen het vermogen om te werken aantasten (zie de research van
Sabine Geurts, katholieke universiteit Nijmegen).
De balans tussen belasting en belastbaarheid ziet er niet voor ieder hetzelfde uit. Bovendien kan het verhogen van sommige vaardigheden een mens helpen om burn-out te voorkomen.
Al met al blijkt de voornaamste oorzaak van burn-out de arbeidsbelasting. Als iemand burn-out raakt, dan is het meestal doordat het werk te belastend is.
Burnout herkennen bij anderen
Bij anderen is burn-out alleen af te lezen uit gedragsveranderingen die van buiten af waarneembaar zijn; we kunnen immers niet zien hoe de ander zich voelt. De volgende verschijnselen kunnen een signaal van groeiende burn-out zijn, bij individuen en in teams.
▪ verslonzing van zichzelf of van het werk
▪ cynisme, gebrek aan humor
▪ gebrek aan creativiteit en flexibiliteit
▪ gebrek aan solidariteit
▪ briefje in plaats van telefoon (isolement)
▪ meer (virus) infecties
▪ meer kort frequent ziekteverzuim (vier maal per jaar of vaker)
▪ gebrek aan vrijwilligers
▪ beknibbelen op werkuren (laat komen, vroeg weggaan)
▪ verzuim op de werkplek (aanwezig zijn zonder veel te doen)
Duidelijk is dat mensen, als de spanning groeit, de hakken in het zand zetten en dat hun betrokkenheid bij de organisatie vermindert. Dit is zelfbescherming. Zonder dat het op die manier een bewuste keuze is. Het is een vanzelfsprekend gevolg van hun toestand – het is immers hoog tijd dat de spanning afneemt voordat hij zodanig hoog oploopt dat hun gezondheid op het spel komt te staan.
Bovenstaande geeft aardig weer waar je op moet letten. Lees dit regelmatig door en geef dan ook eerlijk antwoord op de vragen en opmerkingen. Herken je ze? Heb je hier regelmatig last van? Baart het je (soms) zorgen?
Zie het als een cadeau aan jezelf door serieus aan de slag te gaan met het vergroten van je inzicht. Dit inzicht in jezelf krijg je door meer beschouwend en nieuwsgierig naar jezelf te kijken. Zonder oordeel of angst. Dit is een verschil tussen piekeren en zelfreflectie. En door het stellen van de juiste vragen geef je richting aan je leven.
Stilstaan bij wat je echt belangrijk vindt, kan een sterke motivatie zijn om de zaken voortaan anders aan te pakken.
