Een goede vriendin van mij verloor een paar jaar geleden haar vader. Ik zag haar buiten op een bankje voor ons kantoor zitten, ze bewoog niet en ze staarde in het luchtledige. Ze zat in haar eigen wereld en ik wist niet wat ik tegen haar moest zeggen. Het is zo makkelijk om het verkeerde te zeggen tegen iemand die rouwt en kwetsbaar is. Dus ik begon te praten over hoe ik ben opgegroeid zonder vader. Ik vertelde dat mijn vader was verdronken toen ik 9 maanden oud was en dat nog altijd rouw om zijn verlies, ook al heb ik nooit de kans gehad om hem te leren kennen. Ik wilde haar laten weten dat ze zich realiseerde dat ze niet alleen was, dat ik iets soortgelijks had meegemaakt en dat ik kon begrijpen hoe ze zich voelde.
Maar nadat ik mijn verhaal had verteld, keek mijn vriendin me aan en snauwde: “Oké Celeste, jij wint. Jij hebt nooit een vader gehad en ik mocht 30 jaar met mijn vader spenderen. Jij had het slechter. Ik moet blijkbaar niet zo overstuur zijn over het feit dat mijn vader net is overleden.”
Ik was verbaasd en geschokt. Mijn eerste reactie was: “Nee, nee, nee, dat zeg ik helemaal niet! Ik bedoelde dat ik weet hoe jij je voelt.” En toen antwoordde ze: “Nee Celeste, dat weet je niet. Je hebt geen idee hoe ik me voel.”
Ze liep weg en ik keek haar na, terwijl ik me een enorme hufter voelde. Ik had mijn vriendin totaal laten zitten. Ik had haar willen troosten, maar in plaats daarvan liet ik haar nog slechter voel. Op dat moment had ik nog steeds het idee dat ze me verkeerd had begrepen. Ik dacht dat ze kwetsbaar was en dat ze onterecht tegen me was uitgevallen terwijl ik alleen maar wilde helpen.
Maar de waarheid is, ze had me helemaal niet verkeerd begrepen. Zij begreep waarschijnlijk juist beter wat er zojuist wat gebeurd dan ik. Toen zij haar rauwe emoties begon te delen voelde ik me oncomfortabel. Ik wist niet wat ik moest zeggen, dus veranderde ik naar een onderwerp waar ik me comfortabeler bij voelde: mezelf.
Ik probeerde misschien wel meelevend te zijn, maar wat ik eigenlijk deed was de focus wegtrekken van haar door de aandacht op mezelf te vestigen. Zij wilde met me praten over haar vader, me vertellen over wat voor man het was, zodat ik haar verlies kon ‘begrijpen’. In plaats daarvan begon ik zelf te praten en vertelde ik het tragische verhaal van mijn vader.
Vanaf dat moment begon het me op te vallen hoe ik reageerde op verhalen van verlies of pijn met verhalen van mijn eigen ervaringen. Mijn zoon vertelde me over een ruzie die hij had gehad en ik begon over een ruzie die ik ooit had met een meisje op school. Toen een collega werd ontslagen vertelde ik haar hoe zeer ik had geworsteld met het vinden van een baan nadat ik ooit was ontslagen. Maar toen ik een beetje meer aandacht kreeg voor de manier waarop mensen reageerde op mijn poging om empathisch te zijn, realiseerde ik dat het effect niet was waar ik op had gehoopt. Wat deze mensen nodig hadden was iemand die naar ze luisterde, erkende waar ze doorheen gingen. In plaats daarvan dwong ik ze om naar mij te luisteren en om mijn verhaal te erkennen.
Socioloog Charles Derber omschrijft de neiging om jezelf toe te voegen aan een conversatie als “conversatie narcisme”. Het is de behoefte om het gesprek over te nemen, om zelf te praten en om de focus naar jezelf te trekken. Het is vaak subtiel en onbewust. Derber schrijft dat conversatie narcisme voorkomt tijdens informele gesprekken tussen vrienden, familie en collega’s. Derber omschrijft 2 soorten reacties in gesprekken, de eerste schuift de aandacht terug op jezelf en de tweede ondersteunt het verhaal van de ander. Bijvoorbeeld:
Aandacht op jezelf:
Mieke: Ik heb het te druk.
Tim: Ik ook. Ik weet niet meer waar ik beginnen moet.
Ondersteunend:
Mieke: Ik heb het te druk.
Tim: Hoe kan dit? Wat moet je allemaal doen?
Aandacht op jezelf:
Karin: Ik heb nieuwe schoenen nodig.
Mark: Ik ook. Deze dingen vallen uit elkaar.
Ondersteunend:
Karin: Ik heb nieuwe schoenen nodig.
Mark: O ja? Wat voor schoenen wil je dan?
Wanneer je de aandacht op jezelf vestigt in een gesprek dan is dit conversatie narcisme, maar een ondersteunende reactie moedigt de ander aan om het verhaal verder te vertellen. Tegenwoordig probeer ik alert te zijn op het feit dat ik een verhaal wil vertellen en over mezelf begin te praten. Ik probeer vragen te stellen die de ander aanmoedigt om verder te praten.
Vaak hebben willen mensen vooral gehoord worden, geef ze die kans.
