De premenopauze ( of de perimenopauze), je hebt er vast wel eens van gehoord. Het is de periode waarin je lichaam verandert in de aanloop naar de menopauze. De premenopauze begint meestal rond de leeftijd van 45 jaar en kan enkele jaren duren. Misschien denk je bij premenopauze vooral aan opvliegers en een onregelmatige cyclus, maar wist je dat deze fase ook een enorme invloed kan hebben op je mentale gezondheid? Veel vrouwen merken dat ze in deze overgang meer last hebben van angst, somberheid, prikkelbaarheid, slaapproblemen en zelfs hersenmist. Toch wordt dit vaak niet herkend of serieus genomen.
Tijdens de premenopauze verandert er namelijk niet alleen wat in je lichaam, maar ook in je hersenen. De hormonen oestrogeen en progesteron beginnen te schommelen en dat heeft invloed op je neurotransmitters – de stofjes in je hersenen die je stemming, slaap en concentratie regelen.
Het is meer dan alleen veroudering
Veel vrouwen krijgen te horen dat het allemaal “tussen de oren zit” of dat ze “gewoon even door moeten bijten”. Maar de waarheid is dat deze klachten vaak puur biologisch zijn. Onderzoek laat zien dat schommelingen in hormonen, vooral in estradiol (een vorm van oestrogeen), een belangrijke oorzaak zijn van deze stemmingsproblemen.
Zo blijkt uit de SWAN-studie dat vrouwen tijdens de premenopauze wel twee tot vijf keer meer kans hebben op een depressie dan daarvoor. Zelfs als je nog nooit eerder last had van depressieve gevoelens, kan deze overgang daar opeens voor zorgen.
Het kan je treffen, ook zonder eerdere klachten
Uit onderzoek blijkt dat deze stemmingsklachten vaak ontstaan door hormonale veranderingen, vooral door schommelingen in het hormoon estradiol. Een studie van Freeman (en anderen) uit 2012 liet zien dat zelfs vrouwen zonder een voorgeschiedenis van depressie tijdens deze overgang een sombere stemming konden ontwikkelen.
Meer recent onderzoek spreekt zelfs van de “neurosteroïde hypothese” van perimenopauzale depressie. Dit suggereert dat deze hormonale schommelingen een logische biologische verklaring zijn voor de nieuwe stemmingsklachten die sommige vrouwen ervaren.
Toch worden deze klachten vaak afgedaan als “ouderdom”, werkstress of het lege-nestsyndroom. Vrouwen krijgen vaak het advies om er maar gewoon doorheen te komen, waardoor effectieve behandeling wordt uitgesteld en klachten onnodig langer aanhouden. Het is belangrijk om te erkennen dat dit geen psychologische zwakte is — het zijn lichamelijk veroorzaakte klachten die aandacht verdienen.
-> Hoe hormonen de algehele gezondheid van vrouwen kunnen beïnvloeden
Wat kun je doen?
Het goede nieuws: je hoeft dit niet zomaar te accepteren. Er zijn verschillende manieren om je beter te voelen:
1. Hormoontherapie op maat
Voor vrouwen met milde tot matige klachten kan transdermaal estradiol (pleisters of gel) samen met progesteron helpen. Dit wordt ook wel ‘persoonlijke hormoontherapie’ genoemd, omdat het echt per persoon verschilt en altijd in overleg met een arts moet gebeuren. Onderzoek laat zien dat dit zelfs kan helpen tegen somberheid, ook als je geen opvliegers hebt.
2. Cognitieve gedragstherapie (CGT)
Dit is een fijne, niet-hormonale optie die je kan helpen om gedachten en gevoelens in balans te brengen. Ook heel waardevol als je nog wat huiverig bent om hormonen te gebruiken.
3. Leefstijlaanpassingen
Denk aan beweging (wandelen, yoga), mindfulness, op vaste tijden naar bed en een voeding die ontstekingen tegengaat. Dit kan je energie en stemming vaak al een flinke boost geven.
4. Antidepressiva als laatste optie
Soms is medicatie zoals SSRI’s of SNRI’s nodig, bijvoorbeeld als je al langer worstelt met depressie of angst. Maar vaak zijn leefstijl en hormoontherapie de eerste stappen om te proberen.
Jij verdient aandacht en zorg
De premenopauze kan een lastige tijd zijn, ook als het gaat om je mentale gezondheid. Het belangrijkste wat je moet onthouden: je bent niet zwak of aanstellerig. Deze klachten zijn écht en hebben alles te maken met wat er in je lichaam gebeurt. Je hoeft het niet alleen te doen. Er is hulp – en je mag die hulp ook gewoon vragen.
